جراحی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو)
جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو که به آن توتال نی نیز گفته می‌شود، یک عمل جراحی برای جایگزینی کامل زانو بوده که با هدف بهبود عملکرد زانو و کاهش مشکلات حرکتی و دردهای شدید زانو انجام می‌شود. جراحی تعویض مفصل زانو یک روش ایمن و قابل اعتماد همراه با نتایج قابل پیش بینی است که در طول آن استخوان و غضروف آسیب دیده از استخوان ران، استخوان ساق و گاه کشکک برداشته شده و با مفصل مصنوعی که از جنس آلیاژ فلز، پلاستیک و پلیمر است، جایگزین می‌شود. در واقع در عمل سطوح مفصلی آسیب دیده و تخریب شده برداشته می‌شود و به جای آن پروتز زانو که یک مفصل مصنوعی است، کار گذاشته می شود توجه داشته باید که با اینعمل میتوان آرتروز شدید زانو و یا سائیدگی مفصل زانو را درمان کرد.
دلایل از بین رفتن غضروف مفصلی زانو
از بین رفتن غضروف مفصلی زانو یکی از شایع‌ترین مشکلات اسکلتی‌عضلانی است که می‌تواند منجر به درد، سفتی و محدودیت حرکتی شود. غضروف‌ها به‌طور طبیعی سطح مفصل را پوشانده و مانع از سایش استخوان‌ها به یکدیگر می‌شوند؛ اما عوامل مختلفی می‌توانند باعث تخریب تدریجی این بافت شوند دلایل اصلی از بین رفتن به شرح زیر است:
- افزایش سن و فرسایش طبیعی مفصل
- آرتروز (استئوآرتریت)
- آسیب‌های ورزشی یا ضربه مستقیم به زانو
- چاقی و اضافه وزن
- ناهنجاری‌های مادرزادی یا ساختاری در زانو
- استفاده بیش از حد از مفصل در مشاغل یا فعالیت‌های تکراری
- بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی
- ژنتیک و سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های مفصلی
مزایای جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو یکی از موفق‌ترین روش‌های درمانی برای افرادی است که از درد شدید، محدودیت حرکتی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره به دلیل تخریب مفصل رنج می‌برند. این جراحی با جایگزین کردن سطوح آسیب‌دیده مفصل با اجزای مصنوعی، به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی می‌کند.
کاهش درد مزمن زانو
یکی از مهم‌ترین مزایای این جراحی، کاهش یا از بین رفتن درد شدید و مداوم در ناحیه زانو است. با حذف سطوح ساییده‌شده استخوان و جایگزینی آن‌ها با قطعات مصنوعی، اصطکاک و التهاب کاهش می‌یابد، این موضوع باعث می‌شود بیماران بتوانند بدون نیاز به مصرف مداوم داروهای مسکن، زندگی راحت‌تری داشته باشند.
بهبود حرکت و دامنه حرکتی زانو
مفصل مصنوعی، طراحی شده تا عملکرد طبیعی زانو را شبیه‌سازی کند که پس از جراحی و طی دوره توانبخشی، بیماران می‌توانند خم و راست کردن زانو را به راحتی انجام دهند. این موضوع به آن‌ها کمک می‌کند در فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله یا نشستن راحت‌تر باشند.
افزایش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره
بیمارانی که قبل از عمل در انجام کارهای ساده مانند لباس پوشیدن یا رفت‌وآمد دچار مشکل بودند، پس از جراحی استقلال بیشتری پیدا می‌کنند به همین خاطر تعویض مفصل باعث می‌شود فرد بتواند دوباره فعالیت‌های شخصی، اجتماعی یا حتی شغلی را از سر بگیرد دقت داشته باشید که این موضوع به حفظ روحیه و افزایش اعتمادبه‌نفس بیمار کمک می‌کند.
جلوگیری از پیشرفت آسیب به سایر قسمت‌ها
زمانی که فرد به دلیل درد زانو به‌درستی راه نمی‌رود، فشار بیشتری به مفاصل دیگر مانند لگن، کمر و مچ پا وارد می‌شود. با تعویض مفصل و اصلاح نحوه راه رفتن، از آسیب‌های ثانویه به سایر اندام‌ها جلوگیری می‌شود، این موضوع به حفظ توازن کلی بدن و سلامت عمومی کمک می‌کند.
افزایش کیفیت زندگی
کاهش درد، بهبود حرکت و توانایی انجام کارهای روزمره، همگی باعث افزایش رضایت از زندگی می‌شوند. بیماران بعد از جراحی احساس استقلال بیشتری دارند و از مشارکت در فعالیت‌های خانوادگی یا اجتماعی لذت می‌برند این مزایا در مجموع سبب بهبود سلامت روانی نیز می‌شوند.
📌 بیشتر بخوانید: هزینه جراحی تعویض مفصل زانو
آمادگی‌های لازم قبل از عمل تعویض مفصل زانو
آمادگی‌های لازم قبل از عمل تعویض مفصل زانو نقش مهمی در موفقیت جراحی و کاهش عوارض پس از آن دارد. بیمار باید با رعایت برخی نکات پزشکی و سبک زندگی، بدن خود را برای این عمل آماده کند تا روند بهبودی سریع‌تر و راحت‌تری داشته باشد. این آمادگی‌ها به شرح زیر است:
- انجام آزمایش‌های خون، ادرار و تصویربرداری (مانند عکس یا MRI)
- ارزیابی سلامت عمومی توسط بهترین جراح تعویض مفصل زانو برای بررسی سلامت عمومی بیمار
- ترک مصرف دخانیات و الکل حداقل دو هفته قبل از عمل
- کاهش یا کنترل وزن در افراد دارای اضافه‌وزن
- تنظیم داروهای مصرفی به‌خصوص داروهای رقیق‌کننده خون با مشورت پزشک
- آمادگی روانی و آشنایی با فرآیند جراحی و دوره نقاهت
- آموزش حرکات فیزیوتراپی و تقویت عضلات اطراف زانو پیش از عمل
- هماهنگی برای کمک در منزل در روزهای ابتدایی پس از جراحی
- آماده‌سازی محیط منزل برای کاهش خطر زمین‌خوردن (حذف موانع، استفاده از میله‌های کمکی و صندلی حمام)
جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می‌شود؟
جراحی تعویض مفصل زانو یک عمل تخصصی ارتوپدی است که با هدف جایگزینی سطوح آسیب‌دیده مفصل زانو با اجزای مصنوعی انجام می‌شود. این جراحی تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌گیرد و بسته به شرایط بیمار، حدود دو تا سه ساعت زمان می‌برد. در ابتدا، جراح یک برش در قسمت جلویی زانو ایجاد می‌کند تا به مفصل دسترسی پیدا کند. سپس، سطوح آسیب‌دیده استخوان ران (فمور)، ساق پا (تیبیا) و گاهی کشکک زانو (پاتلا) که به دلیل آرتروز یا آسیب از بین رفته‌اند، برداشته می‌شوند.
در مرحله بعد، اجزای مصنوعی که از فلز و پلاستیک‌های پزشکی با دوام ساخته شده‌اند، با دقت در محل مناسب جایگذاری می‌شوند تا حرکت طبیعی مفصل تقلید شود پس از اطمینان از ثبات و تراز صحیح اجزا، محل برش بسته شده و زانو بانداژ می‌شود. در بیشتر موارد، بیمار در همان روز یا روز بعد از عمل فیزیوتراپی را آغاز می‌کند تا حرکت مفصل به‌تدریج بازیابی شود و از لخته شدن خون جلوگیری گردد.
نحوه تعویض مفصل زانو
دوره نقاهت بعد از عمل تعویض مفصل زانو
دوره نقاهت بعد از عمل تعویض مفصل زانو یکی از مراحل مهم در روند درمان و بازگشت به فعالیت‌های روزمره است. رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی، انجام تمرین‌های توانبخشی و مراقبت‌های مناسب نقش کلیدی در تسریع بهبودی و افزایش عمر مفصل مصنوعی دارند. در روزهای ابتدایی پس از جراحی، بیمار با کمک واکر یا عصا شروع به راه رفتن می‌کند. بیشتر بیماران ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از عمل به حرکت‌های ساده تشویق می‌شوند. توجه داشته بشید که درد، ورم و خشکی مفصل در این دوره طبیعی است که با داروهای تجویزشده، یخ‌درمانی و بالا نگه داشتن پاها کنترل می‌شود.
در هفته‌های بعد، فیزیوتراپی منظم برای بازیابی دامنه حرکتی زانو، تقویت عضلات و پیشگیری از خشکی مفصل ضروری است. بیشتر بیماران پس از ۶ تا ۸ هفته می‌توانند بدون وسایل کمکی راه بروند و پس از ۳ تا ۶ ماه فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرند البته بهبودی کامل ممکن است تا یک سال زمان ببرد. با توجه به تمامی موارد ذکر شده در طول این دوره، رعایت نکاتی مانند پرهیز از نشستن روی زمین، اجتناب از خم کردن بیش از حد زانو، تغذیه مناسب و جلوگیری از افتادن بسیار مهم است. همچنین باید از رانندگی و فعالیت‌های شدید تا زمانی که پزشک اجازه دهد خودداری نمایید.
در نهایت…
اگر شما هم از افرادی هستند که دچار درد زانو هستید، این احتمال وجود دارد که مفصل زانو شما دچار مشکل شده باشد. امروز عارضه هایی نظیر از بین رفتن مفاصل به سادگی و با جراحی تعویض مفصل زانو قابل انجام است. لذا در صورت بروز این مشکلات ضروری است که در زمان کوتاه به متخصص ارتوپد کار بلد مراجعه نموده و مورد معاینه قرار بگیرید.
